Jasna Góra  - Książę Władysław Opolczyk w 1382 r. sprowadza z Węgier paulinów i osadza ich na wzgórzu w pobliżu wsi Stara Częstochowa; oddając im drewniany kościół parafialny, zbudowany z bali jodłowych.

         W niedługim czasie (1384) tenże książę powierza im przywieziony z ziemi halickiej niezwykły wizerunek Najśw. Panienki, który szybko w tym miejscu zasłynął cudami. W latach 1425-29 wzniesiono tu świątynię murowaną. W 1430 r. miał miejsce napad rabunkowy, w czasie którego obraz zbezczeszczono. Cudowny Obraz odnawia król Władysław Jagiełło. W drugiej połowie XV w. następuje rozbudowa Jasnej Góry: wzniesiono duży kościół obok kaplicy oraz dobudowano drugą cześć do kaplicy Cudownego Obrazu. Kościół (bazylika) Wniebowzięcia NMP i Znalezienia Krzyża Świętego  istniał jako mały kościół już pod koniec XIV w. W 2 połowie XV w. (1460-63) rozpoczęto budowę dużego kościoła halowego o trzech nawach, który po pożarze w 1690 r. przekształcono w kościół typu bazylikowego istniejący do dzisiaj. Obecnie nawa środkowa jest sklepiona kolebkowo a boczne posiadają sklepienia krzyżowe. Budowla powstała z kamienia w stylu gotyckim, późnorenesansowym, barokowym i rokoko. W kościele tym znajdują się: kaplica Denhoffów (św. Pawła Pierwszego Pustelnika)  z lat 1644 - 71, kaplica Jabłonowskich (Najświętszego Serca Jezusowego) z lat 1751 - 54 (spotykane rzadko również daty 1639, i odnowienie w 1740) , kaplica Świętych Relikwii (wykuta w skale w 1625, obecnie pod kaplica Jabłonowskich), stiuki i polichromia K. Dankwarta. Do kościoła przylega kaplica Cudownego Obrazu p.w. Narodzenia NMP powstała z rozbudowy gotyckiej budowli z 2 połowy XIV w. (lub XV w.), którą w l. 1642-44 r. zamieniono na prezbiterium  dobudowanej do niej trójnawowej kaplicy halowej. Pierwotna budowla założona na planie prostokąta z dwiema skarpami, dwuprzęsłowa nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami i żebrowaniem z cegły gotyckiej.
Wewnątrz kaplicy obraz Matki Boskiej Częstochowskiej uważany za cudowny, umieszczony we wczesnobarokowym ołtarzu z hebanu i srebra. Obraz obecny jest wierną kopią obrazu ofiarowanego klasztorowi przez Władysława Opolskiego, wykonaną po zniszczeniu oryginału w czasie napadu w 1430. Z pierwotnego obrazu zachowano jako relikwię lipową deskę uznaną wg tradycji za pochodzącą ze stołu św. Rodziny z Nazaretu. Polichromia prezbiterium Tomasza Dolabelli. Liczne cenne wota. Dawną kaplicę od nowej oddziela krata gdańska z XVI w. Nowsza część obecnej kaplicy ma charakter późnorenesansowy. Nieznani są jej budowniczowie ani architekci. Wiadomo, że była ona restaurowana w XVII i XIX w. oraz w l. 1952-53. Przednią część założenia kaplicy stanowi filarowy krużganek z poł. XVI w. zadaszony w 1928 r. W bryłę kościoła wbudowana jest również wspomniana na początku wielokondygnacyjna neorenesansowa wieża z lat 1617 - 22 zniszczona przez pożar w 1900 r. została odbudowana do 1906 r. jako piąta z kolei. Posiada wysokość 106 m, a dzięki położeniu całego zabytku na wysokim wzniesieniu wieża ta wpisała się na stałe do panoramy miasta. Obecna pierwsza kondygnacja wieży jest pozostałością pierwotnej budowli, wyższe kondygnacje są młodsze. Do budowy wieży użyto granitu szwedzkiego (cokół), bloków kamiennych (arkady i podcienia) i kamienia szydłowieckiego (okładzina zewnętrzna). Jasna Góra to miejsce cudów i modlitw wszystkich Polaków. To także cel ustawicznych pielgrzymek nie tylko Polaków. Miejsce wciąż żywe i tętniące nieustannym życiem religijnym. To także cel naszej pielgrzymki góralskiej. Przyjmuje się, że klasztor na Jasnej Górze zajmuje piąte miejsce na świecie jako miejsce pielgrzymkowe (po Waranasi w Indiach, Mekkce w Arabii Saudyjskiej, Lourdes we Francji i Rzymie we Włoszech). Stanowi no unikalny zabytek klasy "0" i jest bogatą skarbnicą wot - pamiątek związanych z dziejami narodu, państwa i kultury polskiej. Klasztor powstawał przez około 600 lat począwszy od 22 czerwca 1382 w. Dzięki długiej tradycji i licznym rozbudowom można w całym kompleksie dostrzec aż 5 epok stylowych.